Jak zaprojektować przestrzeń?

W zależności od tego, jaki model organizacyjny wybierzecie oraz jakie działania zaplanujecie w twórczej przestrzeni, będzie Wam potrzebne miejsce, czyli właśnie: odpowiednio zaprojektowana i przygotowana przestrzeń. Na przykład, jeśli Twoim (i Twojej społeczności) wyborem będzie technologiczny, „warsztatowy” klub, przestrzeń powinna być:

• dobrze zabezpieczona i – jeśli to możliwe – oddzielona od innych, bardziej tradycyjnych miejsc w bibliotece, zwłaszcza takich, w których ludzie potrzebują ciszy i skupienia (głośne rozmowy, dźwięki wydawane przez maszyny lub emitowane przez nie zapachy mogą przeszkadzać innym użytkownikom biblioteki),
• wystarczająco przestronna (by zmieściły się nasze urządzenia i by poruszanie się w niej było bezpieczne dla użytkowników),
• pod opieką osoby z odpowiednimi kompetencjami (np. umiejętnościami obsługi urządzeń, wiedzą o tym, co robić w przypadku awarii itp.) – może to być pracownik biblioteki albo wolontariusz.

Konieczne będzie przygotowanie regulaminu, zasad bezpieczeństwa i innych wymaganych prawem procedur. Niżej zamieszczamy kilka przykładowych zapisów z regulaminu makerspace Biblioteki Publicznej w Allen County (USA).

• Dzieci do lat 12 mogą przebywać w pracowni wyłącznie pod opieką rodziców lub opiekunów prawnych.
• Nie noś obuwia odkrywającego palce. Niektóre materiały lub przyrządy, z których korzystamy w pracowni, mogą spowodować oparzenia lub skaleczenia palców u nóg, jeśli zostaną na nie upuszczone.
• Nie zakładaj luźnego stroju, naszyjników, apaszek ani innych wiszących lub wystających ozdób. Mogą one dostać się do wnętrza pracującej maszyny i zostać zniszczone. Może to też zagrozić Twojemu zdrowiu.
• Jeśli nosisz długie włosy, zwiąż je (rozpuszczone włosy mogą przeszkadzać Ci w pracy i także dostać się do maszyny).

Źródło: http://www.acpl.lib.in.us/home/using-the-library/start-here/access-fort-wayne/maker-labs

Jeśli planujecie uruchomić przestrzeń typu „media lab”, możecie w tym celu wykorzystać posiadaną pracownię komputerową lub miejsce przeznaczone na taką pracownię (ze stolikami na sprzęt i odpowiednią infrastrukturą: gniazdkami, przewodami itp.). Może być potrzebne dodatkowe miejsce na sprzęt do specjalnych zastosowań, np. tło fotograficzne „green screen” albo oświetlenie planu filmowego. Do zaawansowanej obróbki grafiki lub multimediów niezbędne będzie specjalistyczne (choć niekoniecznie komercyjne) oprogramowanie oraz sprzęt komputerowy o dobrych parametrach. Wybierając programy warto zapoznać się z wymaganiami sprzętowymi, które w przypadku bardziej zaawansowanych narzędzi mogą być wysokie.

Zdarza się, że biblioteka zyskuje wolne miejsce wykorzystywane wcześniej na zbiory, których już nie posiada, albo na usługi lub działania, z których zrezygnowano. Można wówczas zaadaptować taką przestrzeń na nowy klub. Gdy jedyną opcją jest wygospodarowanie kawałka podłogi np. w funkcjonującym dziale biblioteki, możliwości wyboru formy organizacyjnej mogą być ograniczone. Nie oznacza to jednak, że nie ma żadnych szans na makerspace. Można wówczas rozważyć model mobilny (okazjonalne lub „wędrujące” po różnych placówkach niewielkie wydarzenia) albo zaplanować makerspace poza biblioteką, np. wspólnie z partnerami.

Planując przestrzeń pamiętajcie też o tym, że powinna ona być przyjazna i wygodna dla osób, które będą z niej korzystać. Dobrym pomysłem (zwłaszcza gdy nie dysponujecie spektakularnym lokalem) może być zaproszenie do biblioteki zainteresowanych użytkowników oraz przedstawicieli instytucji czy organizacji partnerskich i wspólnie z nimi zastanowienie się nad optymalnym miejscem i formułą. Zachęcajcie ludzi do zaangażowania się, dzielenia wiedzą i zasobami. Może wiedzą o niewykorzystanym lokalu w okolicy, o który warto podjąć starania? Może swoją przestrzeń mogłaby okazjonalnie udostępniać współpracująca z biblioteką organizacja? Może razem można by pozyskać finansowanie i w przyszłości udostępnić ludziom większą i lepiej wyposażoną przestrzeń? Może ktoś z mieszkańców poprowadzi – jako wolontariusz – kurs lub konsultacje dla użytkowników (i w ten sposób zyska doświadczenie do CV)?

Jeśli planujecie organizować w bibliotece zajęcia edukacyjne lub pokazy technologii, będzie Wam potrzebna sala szkoleniowa z projektorem, ekranem, stolikami itp. oraz miejsce dla osoby prezentującej. W zależności od tego, czego będą dotyczyć zajęcia, zaplanujcie miejsce i pojemniki do przechowywania sprzętu i akcesoriów. Np. w przypadku robotów edukacyjnych czy zestawów do nauki elektroniki, może być potrzebnych wiele pudełek na małe elementy i sposób oznakowania tych pudełek, inaczej łatwo będzie je zgubić.

Jeśli myślicie o twórczej przestzreni w wersji mobilnej, nie zapomnijcie o zapewnieniu transportu sprzętu i jego odpowiednim zabezpieczeniu. W takim przypadku dobrze sprawdzają się różne przenośne meble (na kółkach), wózki i pojemniki. W bardziej warsztatowych makerspace’ach oraz takich, które wykorzystują specyficzne usługi (jak np. naprawa rowerów) może być trudno zachować czystość. Warto więc korzystać z takich elementów wyposażenia, które w razie potrzeby będzie można w prosty sposób wyczyścić i uchronić przed zniszczeniem.

W zależności od tego, do jakiej grupy odbiorców skierujecie swoją „mejkerską” propozycję, weźcie pod uwagę jej potrzeby i upodobania. Przestrzeń dla dzieci powinna być tak zaprojektowana i wyposażona, by dzieci czuły się w niej dobrze, były bezpieczne i nie nudziły się. Dlatego dla dzieci przygotowywane są raczej kąciki lub „mini makerspace” z wystrojem i wyposażeniem dla tej grupy wiekowej. Dla starszej młodzieży i osób dorosłych przestrzeń twórcza może być ta sama, zaprojektowana już bardziej tradycyjnie. Jeśli jednak będą z niej korzystać osoby z niepełnosprawnościami, należy zadbać o specjalne udogodnienia, możliwość łatwego poruszania się czy odpowiednie urządzenia asystujące.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Przy planowaniu twórczych przestrzeni w bibliotekachw bibliotece, proście o rady, zadawajcie pytania i czytajcie o tym, jak działają tego typu miejsca w Polsce i na świecie. Jeśli macie taką możliwość, odwiedźcie te miejsca i porozmawiajcie z osobami, które je prowadzą – chętnie podzielą się swoimi doświadczeniami! Zapiszcie się do grup dyskusyjnych – np. na Facebooku czy Linked – wiele przydatnych informacji można zdobyć bezpośrednio od osób, które mają już pewne doświadczenie w prowadzeniu twórczych przestrzeni.

Poniżej jeszcze kilka wskazówek, które zebraliśmy od mejkerów działających w bibliotekach:

• Zacznijcie od niewielkich projektów i stopniowo zwiększajcie skalę. Bądźcie elastyczni.
• Jeśli to ma zadziałać, ludzie muszą być zaangażowani, dowiedzcie się więc, co ich najbardziej interesuje.
• Przeanalizujcie ofertę swojej biblioteki – szkolenia technologiczne czy kreatywne warsztaty, które organizujecie, albo kluby zainteresowań, jakie  u Was działają. Może się okazać, że istnieje potrzeba rozwinięcia takich działań lub zmiany ich sposobu organizacji. Mogą też stać się podstawą nowej twórczej przestzreni w Waszej bibliotece!
• Bądźcie ostrożni używając takich słów jak „mejker” czy „haker” w promocji swojej przestrzeni. Ludzie mogą nie wiedzieć, o co chodzi. Lepiej jest skupić się na tym, co można robić w takim miejscu, a nie na tym, jak się ono fachowo nazywa.
• Wykorzystujcie różne medialne wydarzenia, takie jak „Tydzień z Internetem” czy „Godzina kodowania” – są to dobre okazje do tego, by zwrócić uwagę publiczności na to, co robicie i co ciekawego dzieje się w Waszej bibliotece, a także by przyciągnąć do niej nowe osoby.

Powyższy tekst pochodzi częściowo z materiału edukacyjnego pt. „Co to jest makerspace i jak zorganizować to w bibliotece?”, opracowanego w ramach projektu „Daily innovators and daily educators in the libraries” (DIDEL), a jego autorką jest Agnieszka Koszowska. Pełny tekst opracowania znajduje się na tej stronie.