Wyposażenie klubów

JAK WYPOSAŻYĆ TWÓRCZĄ PRZESTRZEŃ (MAKERSPACE I NIE TYLKO) W BIBLIOTECE?

Jaki sprzęt przyda się w twórczej przestrzeni organizowanej w bibliotece? Jakie narzędzia i oprogramowanie – bezpłatne lub przynajmniej niedrogie – warto znać i zainstalować na bibliotecznych urządzeniach? Przedstawiamy propozycje wyposażenia dostępnego w bibliotecznych „makerspace’ach” działających w różnych krajach. Zachęcamy też do sprawdzenia, jak zaprojektowane są kluby kreatywności biorące udział w naszym projekcie – można o nich przeczytać w dziale „Kluby”.

Makerspace’y i inne twórcze miejsca w bibliotekach są elastyczne. Takie, które przetrwały i działają z sukcesami, zwykle oferują coś, na co jest wyraźne zapotrzebowanie w środowisku. Często też powstawały z udziałem użytkowników, którzy wspierali bibliotekę w procesie planowania i uruchamiania przestrzeni. Dlatego nie istnieje jeden uniwersalny model bibliotecznej twórczej przestrzeni, ze standardowym wyposażeniem i obowiązkowym zestawem narzędzi. Każda przestrzeń jest inna i niepowtarzalna: odzwierciedla specyfikę swojej społeczności, odpowiada na jej potrzeby, jest też dostosowana do możliwości samej biblioteki.

Przy planowaniu wyposażenia (i tym samym budżetu projektu) warto wziąć pod uwagę kilka czynników, które będą mieć wpływ na wybór sprzętu czy umeblowania, a także na charakter powstającego miejsca. Te czynniki to na przykład sama przestrzeń: jej wymiary, lokalizacja, dostępność, sąsiedztwo czy warunki użytkowania. Planując przestrzeń typu „makerspace”, a więc wyposażoną w sprzęt i różne urządzenia do prac z fizycznymi przedmiotami (takich jak wycinanie, frezowanie, szlifowanie itp.), warto pamiętać o tym, że raczej będzie tam głośno, będzie potrzebna dobra wentylacja i staranne opracowanie zasad bezpieczeństwa. Może to też oznaczać, że użytkownikami takiej przestrzeni będą określone grupy (raczej młodzież niż dzieci, raczej chłopcy niż dziewczyny).

Przy planowaniu sprzętu można rozważyć następujące urządzenia:

• komputery – stacjonarne lub laptopy (niektóre urządzenia wymagają oprogramowania, które należy zainstalować na komputerze),
• tablety,
• aparaty i kamery cyfrowe,
• skanery zdjęć/slajdów/negatywów,
• drukarki,
• urządzenia do nagrań video, urządzenia przegrywające VHS na DVD
  magnetofony, odtwarzacze kaset, urządzenia przegrywające nagrania analogowe na cyfrowe,
• gramofony cyfrowe,
• drukarki 3D,
• wycinarki laserowe, plotery,
• frezarki,
• urządzenia do cięcia, szlifowania, grawerowania itp.,
• maszyny do szycia,
• specjalne urządzenia do nauki elektroniki i programowania (roboty edukacyjne, gry, klocki, mikrokontrolery itp., zestawy do budowania robotów),

i wiele innych…

Jeśli chcecie dowiedzieć się czegoś więcej o konkretnych typach, modelach, zestawach czy możliwościach ich zastosowania, zajrzyjcie na strony różnych bibliotek mających tego typu przestrzenie, skontaktujcie się z osobami, które je prowadzą i podpytajcie o ich doświadczenia.

Planując makerspace lub inną twórczą przestrzeń warto uwzględnić w budżecie akcesoria do różnych urządzeń oraz materiały eksploatacyjne – będą one konieczne zwłaszcza wtedy, gdy twórcze działania będą dotyczyć wytwarzania fizycznych przedmiotów, co może generować dla biblioteki znaczny koszt.

Zależnie od typu urządzenia mogą być potrzebne na przykład:

• przenośne dyski, kable, rozgałęźniki, wtyczki i inne akcesoria elektroniczne,
• baterie lub ładowarki do konkretnych urządzeń (np. robotów edukacyjnych),
• filament do drukarki lub pióra 3D,
• zestawy do szycia – nici, tkaniny, igły, szydełka, inne materiały,
• młotek, śrubokręt, gwoździe, śrubki itp.,
• taśma izolacyjna, silniczki, czujniki, diody czy inne drobne elementy elektroniczne itp.

Jakie rodzaje twórczych przestrzeni działają w bibliotekach?

Trudno jest podzielić biblioteczne twórcze przestrzenie na konkretne kategorie, ponieważ każda z nich jest inna, a także ze względu na pewną niekonsekwencję, z jaką używane są ich nazwy na całym świecie. Termin „makerspace”, na przykład, odnosi się do ruchu mejkerów, którzy wytwarzają różne obiekty (zarówno fizyczne, jak i cyfrowe), korzystając przy tym z rozmaitych narzędzi technologicznych. Nazwa sugeruje więc, że mamy do czynienia z przestrzenią opartą na nowych technologiach. Tak jednak nie jest zawsze, ponieważ terminu „makerspace” często używa się w odniesieniu do wszystkich twórczych przestrzeni (i ich różnych rodzajów). Tak więc opisując wyposażenie takich przestrzeni, łatwiej jest to zrobić poprzez połączenie w różne kategorie konkretnych działań, jakie się w tych przestrzeniach odbywają.

Działania (i przestrzenie) „nie-technologiczne” lub mniej technologiczne

„Nie-technologiczne” albo w mniejszym stopniu wykorzystujące nowe technologie działania prowadzone w bibliotecznych twórczych przestrzeniach można podzielić na:

• Rękodzielnictwo (warsztaty, spotkania czy kluby dla osób pasjonujących się na przykład robieniem na drutach, szydełkowaniem, haftowaniem, ceramiką, obróbką drewna, krojem i szyciem itp.).

Przydatne wyposażenie:

• meble: stoły (na tyle duże, żeby można było swobodnie przy nich pracować), krzesła;
• wyposażenie: w niektórych przypadkach (np. ceramika, szycie) potrzebny jest dedykowany sprzęt (np. maszyny do szycia czy haftowania), często jednak narzędzia są niewielkie i niedrogie (np. szydełka) i uczestnicy mogą też sami przynieść je ze sobą do biblioteki;
• materiały eksploatacyjne (wełna, glina, bibuła, materiały papiernicze etc.) – może je zapewniać biblioteka, ale czasem uczestnicy również przynoszą je ze sobą;
• sprzęt technologiczny i media (komputery, internet) – powinny być dostępne dla uczestników jako źródła poszukiwania inspiracji, narzędzia promocji lub dzielenia się wiedzą z innymi.

Maszyny do szycia w przestrzeni twórczej MACH1 Biblioteki Publicznej w Phoenix (USA), fot. Agnieszka Koszowska

Warsztaty literackie (np. konkursy poetyckie, zajęcia kreatywnego pisania, tworzenia zinów, memów itp.).

Przydatne wyposażenie:

• specjalistyczny sprzęt zazwyczaj nie jest potrzebny, konieczne jest miejsce, krzesła lub pufy do siedzenia (może się tu sprawdzić niekonwencjonalne umeblowanie i inspirujące dekoracje);
• sprzęt technologiczny (urządzenia do nagrywania recytacji poetyckich, aplikacje albo generator memów) mogą być pomocne w organizacji tego typu działań.

• Warsztaty teatralne

Przydatne wyposażenie:

• specjalistyczny sprzęt zazwyczaj nie jest potrzebny, konieczne jest miejsce, krzesła lub pufy do siedzenia, a także wydzielona przestrzeń, która posłuży jako scena;
• może się tu sprawdzić niekonwencjonalne umeblowanie i inspirujące dekoracje;
• w przypadku organizacji przedstawienia niezbędna będzie większa przestrzeń dla publiczności (jeśli biblioteka nie dysponuje dużą salą, może mogłaby ją udostępnić jej instytucja partnerska).

Działania (i przestrzenie) technologiczne

• Projektowanie wizualne, produkcja, edycja (warsztaty z instruktorami, praca indywidualna i zespołowa, np. kręcenie filmów, fotografowanie i obróbka zdjęć, edycja filmów, sztuki wizualne, nagrywanie muzyki, animacja poklatkowa itp.)

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• oprogramowanie (w zależności od tematyki warsztatów i możliwości finansowych biblioteki może być komercyjne lub Open Source albo inne bezpłatne),
• dedykowane wyposażenie do różnych prac nad wytwarzaniem i obróbką materiałów cyfrowych: kamery, kamkordery, skanery, odtwarzacze wideo, konwertery analogowo-cyfrowe itp.,
• w przypadku różnych typów warsztatów (np. z zakresu fotografii, animacji poklatkowej lub wideo) może być potrzebny specjalny sprzęt, na przykład ekran lub tło typu green screen oraz oświetlenie.

• Elektronika, kodowanie, robotyka (warsztaty z instruktorami, praca indywidualna i zespołowa, np. zajęcia z podstaw programowania, myślenia komputacyjnego czy elektroniki, projektowanie urządzeń za pomogą programowalnych zestawów itp.).

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• oprogramowanie, aplikacje mobilne lub inne narzędzia do nauki podstaw programowania lub bardziej zaawansowanych umiejętności (na przykład różnych języków programowania);
• roboty edukacyjne zaprojektowane do nauki podstaw programowania, takie jak np. zestawy Lego, Wonder (Dash i Dot), Finch, Photon, Ozobot itp.);
  zestawy do nauki programowania i elektroniki (Arduino, Raspberry Pi itp.);
• inne urządzenia edukacyjne do nauczania elektroniki i programowania poprzez eksperymentowanie, majsterkowanie i zabawę, takie jak Makey Makey czy LittleBits.

Zestaw Makey Makey do projektowania wynalazków i robot Finch podczas warsztatów zorganizowanych w ramach wydarzenia „Generation Code: born at the library” w dniach 18-19 października, Bruksela (Belgia), fot. Agnieszka Koszowska

• Drukowanie i modelowanie 3D (np. warsztaty tworzenia obiektów 3D i druku 3D)

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• oprogramowanie (komputerowe i/lub mobilne) do tworzenia modeli 3D;
  strony internetowe i portale z obiektami 3D do pobrania i wydrukowania;
  drukarki 3D, skanery 3D, pióra 3D (np. 3D Doodler);
• filamenty w róznych kolorach.

• Pozostałe działania (np. obróbka drewna, metalu, wytwarzanie innych obiektów fizycznych)

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• wycinarki laserowe, frezarki, plotery tnące m.in. do folii albo winylu, zestawy do grawerowania oraz inne urządzenia do wytwarzania fizycznych obiektów;
• oprogramowanie do obsługi posiadanych urządzeń.

Wypoażenie i ściana w postaci tablicy suchościeralnej w Innovation Lab (Biblioteka Publiczna w Chicago), fot. Agnieszka Koszowska

W powyższym artykule wykorzystano fragmenty materiału edukacyjnego pt. „Jak wyposażyć twórczą przestrzeń (makerspace i nie tylko) w bibliotece?”, opracowanego w ramach projektu „Daily innovators and daily educators in the libraries” (DIDEL), a jego autorką jest Agnieszka Koszowska. Pełny tekst opracowania znajduje się na tej stronie.